بررسی راهکارهای توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی، نمونه موردی: محله افغان آباد شهر گنبدکاووس

توانمندسازی به عنوان یکی از رویکردهای روبرویی با سکونتگاه های غیررسمی در پژوهش های بسیاری بررسی شده است. اما در پژوهش های انجام شده کمتر به ارائه راهکارهای عملیاتی توانمندسازی پرداخته شده است. بنابراین، در پژوهش حاضر مطالعه عملگرایانه و تدوین برنامه عملیاتی توانمندسازی متناسب با یک سکونتگاه به عنوان نمونه موردی به عنوان هدف دنبال می شود. محله افغان آباد که از حدود سال 1360 در کنار شهر گنبدکاووس به صورت غیررسمی شکل گرفته است، به عنوان نمونه موردی در این پژوهش انتخاب شده است. در این پژوهش هم سکونتگاه های غیررسمی و نحوه روبرویی با آنها و تجارب توانمندسازی بررسی می شود و هم چگونگی تحقق اهداف توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی سنجیده می شود. بنابراین ترکیبی از روش تحقیق توصیفی و تحلیلی در پژوهش حاضر به کار گرفته شده است. در پژوهش حاضر پس از شناسایی انواع توانمندسازی، میزان کارآمدی و پیش نیازهای هر یک، توانمندسازی اجتماع محلی به عنوان رویکرد مناسب با شرایط سکونتگاه هدف انتخاب شد. در نهایت پس از شناسایی و دسته بندی راهکارهای توانمندسازی به کار گرفته شده در تجارب جهانی و شناخت و تحلیل ویژگی های محله افغان آباد، راهکارهای توانمندسازی متناسب با شرایط این سکونتگاه تدوین شد. در برنامه توانمندسازی این اجتماع سعی شده تا افزون بر مسائل و مشکلات مشابه با دیگر سکونتگاه های غیررسمی تا حد امکان به محرومیت ساکنان افغان از حقوق شهروندی پاسخ داده شود. با توجه به اینکه تکیه بر منابع و کمک های نهادهای عمومی و دولتی برای اجرای برنامه توانمندسازی افغان آباد تحقق پذیری برنامه را کاهش خواهد داد، در این برنامه سعی شده تا از سرمایه های موجود در اجتماع و به ویژه سرمایه اجتماعی برای پیشبرد برنامه بهره گیری شود. از جمله نتایج پژوهش می توان به ضرورت پذیرش تغییر نقش ها توسط گروه های سه گانه دولت، برنامه ریزان و مردم در برنامه های توانمندسازی و همچنین لزوم تدوین استانداردهای متناسب با توان مالی و فنی و ویژگی های اجتماعی و فرهنگی ساکنان اشاره کرد. التزام برنامه ریزان به مشارکت واقعی مردم در فرایند توانمندسازی از مرحله شناخت تا اجرای برنامه و نیز عدم اتکای برنامه به دولت برای افزایش تحقق پذیری و مصونیت از تغییرات مدیریتی، از دیگر نتایج به دست آمده است.